Þegar ráðist er í jafn umfangsmiklar efnahagsaðgerðir og ríkisstjórnin hefur nú gert í tveimur þrepum og stórir atvinnuvegir eins og ferðaþjónustan hafa nær stöðvast er auðvelt að sjá hið smáa en ekki hið stóra. Það er heildarsamhengið sem skiptir máli og hvernig mismunandi aðgerðir spila saman og veita stuðning þar sem hans er þörf.
Þrátt fyrir að margar stærstu efnahagsaðgerðirnar séu ekki merktar tilteknum geirum eða landssvæðum þá er ekki þar með sagt að þær séu ekki hugsaðar til að mæta einmitt þeim. Meginþungi aðgerðanna og tugmilljarðarnir allir fara að langstærstum hluta í sjálfar efnahagsaðgerðirnar, þ.e. hlutastarfaleiðina, lokunarstyrki til fyrirtækja sem var gert að hætta starfsemi vegna sóttvarna, brúarlána til atvinnulífs, laun í sóttkví og önnur úrræði af þeim toga. Þessi úrræði nýtast best þar sem þörfin er mest. Þannig er það til dæmis ferðaþjónustan sem hefur að stærstum hluta nýtt sér úrræði stjórnvalda og sömuleiðis hafa atvinnuveitendur á Suðurlandi og Vestmannaeyjum getað nýtt sér þau fyrir sitt starfsfólk. Það kemur í ljós að aðgerðir stjórnvalda virka þótt eðli þeirra og aðstæður sé auðvitað með þeim hætti að ekki geti vakið ánægju hjá nokkrum manni.
Bæði vörn og sókn
Aðgerðir stjórnvalda miða að því að verja það sem varið verður en líka að nota þennan tíma til að sækja fram. Alls kyns hvatar hafa verið settir inn í aðgerðapakka ríkisstjórnarinnar til að örva atvinnulífið, m.a. var gildandi heimild til endurgreiðslu virðisaukaskatts af vinnu manna við íbúðarhúsnæði hækkuð og útvíkkuð á tímabilinu 1. mars til og með 31. desember 2020. Heimildin var m.a. látin taka til frístundahúsnæðis og samhliða var mannúðar- og líknarfélögum, íþróttafélögum, björgunarsveitum o.fl. veitt heimild til endurgreiðslu virðisaukaskatts vegna vinnu manna sem innt er af hendi á byggingarstað við byggingu, viðhald eða endurbætur á mannvirkjum sem alfarið væru í eigu þeirra. Samkvæmt upplýsingum frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga er talið raunhæft markmið að sveitarfélög geti ráðist í 15 milljarða króna flýtiframkvæmdir til þess að bregðast við efnahagsástandinu, á Suðurlandi og Vestmannaeyjum eru sveitarfélögin að skoða þá möguleika sem þau hafa til að auka við framkvæmdir en mörg þeirra standa ágætlega til að mæta þeirri áskorun að bæta nú í fjárfestingar. Til þess að liðka fyrir markmiði sveitarfélaga um flýtiframkvæmdir er nú lagt til að sveitarfélög eða stofnanir og félög sem alfarið eru í eigu þeirra, öðlist tímabundinn rétt til endurgreiðslu virðisaukaskatts af vinnu manna á byggingarstað vegna byggingar, viðhalds eða endurbóta á öðru húsnæði en íbúðar- og frístundahúsnæði, sem alfarið er í eigu þeirra. En það er líka dæmi um gríðarlegt atvinnuleysi og lítið svigrúm til fjárfestinga hjá nokkrum sveitarfélögum á Suðurlandi sem ríkisvaldið verður að skoða sérstaklega.
Sértækur stuðningur við sveitarfélögin
Í frumvarpi til fjáraukalaga er lagt til að fjárheimildir málefnasviða verði auknar um samtals 13.210 m.kr., þar af um 8,4 ma. kr. í félagslegar aðgerðir þar sem ein fjárheimild lýtur að sértækum stuðningi til sveitarfélaga, samtals 1 ma. kr. Þar vegur þyngst tillaga um að verja 600 m.kr. til sveitarfélaga í því skyni að gera þeim kleift að veita styrki til tekjulágra heimila, þannig að öll börn geti stundað íþróttir og aðrar tómstundir óháð efnahag í sumar. Nýlega veittu stjórnvöld 500 m.kr. til íþrótta- og æskulýðsstarfs sem tryggja á stuðning við rekstur og starfsemi þeirra aðila sem því sinna. Með þessum aðgerðum er reynt að sporna við því að um 8 þúsund börn um land allt heltist úr tómstundastarfi þegar þrengir að fjárhag fjölskyldna á þessum erfiðu tímum. Þá er rétt að minna á að hlutabótaleiðin hefur gagnast starfsmönnum íþróttafélaga sem þar eru í fullu starfi. Nú er verið að kanna hvernig megi mæta hlutastörfum hjá íþróttahreyfingunni sem oft er annað starf viðkomandi starfsmanns og fellur ekki beint að lögum um hlutastarfaleiðina.
Þrátt fyrir að stjórnvöld noti allt sitt afl til að milda höggið af þeim miklu erfiðleikum sem nú ganga yfir fólk og fyrirtæki er alveg ljóst að hvergi í heiminum verður hægt að stoppa upp í það mikla gat sem myndast í atvinnulífinu þegar stórir, öflugir atvinnuvegirnir leggjast tímabundið í frost. Við verðum að standa saman og efla Ísland með því að ferðast innanlands og beina viðskiptum okkar að íslenskri vöru og þjónustu. Við verðum líka að muna að veiran drepur ekki sterka innviði okkar, hugvit og athafnamennsku. Suðurland er helsta ferðamanna- og matvælaframleiðslusvæði landsins og það er skylda okkar að standa vörð um mikilvægi þessara greina. Áætlun Herjólfs er lykillinn að ferðaþjónustunni í Eyjum og það verður að tryggja þær samgöngur sem Landeyjahöfn gefur kost á og hefur gengið betur en bjartsýnustu menn gátu vonað. Afkomu Herjólfs verður að tryggja með öllum ráðum. Þó við bognum um tíma þá brotnum við ekki. Saman höfum við sigur þegar upp er staðið.
Ásmundur Friðriksson,
alþingismaður.
